درک مفهوم ، طبقه بندی و اثرات ماساژ درمانی

طب سنتی بدن را متشکل از چهار خلط مختلف شامل خون(دم) ، صفرا ، سودا و بلغم می داند که عدم تعادل در کیفیت و مقدار  آنها موجب بروز بیماریهای مختلف می شود. همچنین بازگرداندن تعادل طبیعی این اخلاط چهارگانه از طریق اصلاح مزاج و الگوی زندگی (Life Style) ، اعمال یداوی و تجویز داروهای مختلف باعث سلامتی می شود.

در طب سنتی ایرانی اسلامی ، از ماساژ به دلیل تاثیر واضح در مایع کردن رطوبات بدن، مایع کردن اخلاط فاسد ، گرم کردن بدن و تقویت تاندون ها و لیگامنتها برای اهداف پیشگیرانه، درمانی و توانبخشی استفاده می شده است. ماساژ همچنین تخلیه عضلات از مواد سمی و جذب مواد غذایی و اکسیژن را به بهترین شکل ممکن به انجام می رساند. انواع مختلفی از ماساژ در سیستم پزشکی ایرانی اسلامی وجود دارد که با توجه به گروه‌های سنی مختلف، وضعیت افراد (سالم، چاق، لاغر و لاغر)، فصل، مزاج (مزاج) فرد و قدرت، فواید سلامتی دارند.

هدف از این انجام ماساژ  ، بهبود گردش خون با مالشهای مختلف سطح بدن است. ابن رشد (1126-1198 میلادی) بیان می کند که ماساژ(دلک) برای حذف مواد زائد و سمی حاصل از هضم آخر یا عضوی (سوخت و ساز درون سلولهای بدن) بکار می رود. علاوه بر این، می‌گوید که ماساژ وسیله‌ای برای اعمال فشار ، مالیدن ، ارتعاش ، یا تحریک بافتهای نرم بدن با پارچه ، وسایل یا دست ، با یا بدون روغن است.

طبقه بندی ماساژ

در طب سنتی ، با توجه به سن بیمار (سالم، چاق، لاغر یا لاغر)، زمان (فصل)، مزاج سوژه و قدرت اندامی که نیاز به ماساژ دارد، گستره وسیعی از تکنیک‌های ماساژ برای بیماریهای مختلف توصیه شده است. ابن سینا و ابن رشد ، ماساژ(دلک) را به دو دسته ماساژ ساده و مرکب تقسیم کرده اند. علاوه بر این، ماساژ ساده  بر اساس ویژگی(کیفیت) و مقدار (کمیت) به شش نوع تقسیم می شود.

طبقه بندی ماساژهای مرکب

سایر انواع ماساژ در طب سنتی

تقسیم بندی بر اساس ناحیه مورد ماساژ

مکانیسم تاثیر ماساژ از نظر طب سنتی

مکانیسم عمل ماساژ مبتنی بر رویکردی کل نگر است و دو تاثیر اساسی  دارد که عبارتند از : تخلیه ماده فاسد(شامل اسید لاکتیک ، گازکربنیک و سایر مواد ناشی از عمل کرد فیزیولوژیک بافتها و رساندن مواد غذایی و روح حیوانی(اکسیژن) به دستگاههای بدن. با دفع مواد سمی و مایعات مضر و جذب مواد لازم برای فعالیت بدن ، تعادل کمی و کیفی بدن حفظ می شود که برای حفظ سلامت طبیعی لازم است.

هدف ماساژ

ابن سینا اهداف اجرای انواع دلک را چنین برشمرده است :

• سفت كردن بدن اگر شل و شل باشد. اگر بدن سفت باشد آن را نرم کند.
• برای جذب مواد چرب در پوست و عضلات.
• برای از بین بردن (ماده مرضی) از بدن. که بعد از پاکسازی باقی می ماند.
• برای فربه (سالم کردن) بدن و بهبود گردش خون اندام خاص.
• برای انحلال ریه (گازهای مرضی) از بدن.
• رفع سردی مزاج
• برای انحراف موضوع از یک عضو به عضو دیگر
• ماساژ با استفاده از روغن با هدف حفظ رطوبات (مایع) اندام انجام می شود.
• برای تسکین درد.
• برای اصلاح ناکارآمدی ماهیچه ها یا گروه های عضلانی خاص و بازیابی محدوده طبیعی حرکت مفاصل بدون تاخیر برای دستیابی به حرکت عملکردی کارآمد.
• تشويق بيمار به استفاده از توانايي بازيابي شده در انجام فعاليتهاي عملكردي طبيعي و تسريع در توانبخشي.

زمان انجام ماساژ

مهم است که زمان ماساژ برای نتایج بهتر و جلوگیری از عوارض جانبی را بدانیم. ماساژ باید زمانی انجام شود که هضم غذا کامل شده باشد. ماساژ نباید بلافاصله پس از مصرف غذا انجام شود. ماساژ نباید با معده خالی انجام شود. بهتر است که صبح انجام شود. همچنین می

توان آن را در عصر اما 3-4 ساعت بعد از ناهار انجام داد. زمان ماساژ نیز با توجه به تغییر آب و هوا متفاوت است. ماساژ  درفصل بهار و پاییز بهتر است که هنگام ظهر انجام شود ولی ماساژ صبحگاهی در فصل تابستان و بعد از ظهر در زمستان نتیجه بهتری دارد.

بهتر است کودکان را هنگام صبح که  از خواب بیدار می شوند ، ورزش های ملایم و ماساژ دهند و حمام کنند و بعد یک ناهار مغذی بخورند تا باعث تقویت اندام های بدن و افزایش ایمنی می شود. این فرضیه وجود دارد که ماساژ نوزادان می تواند به رشد و تکامل طبیعی نوزادان نارس و کم وزن کمک کند. ماساژ نوزادان در کاهش سطح استرس نوزادان و پیشگیری از دلدرد(کولیک) تاثیر فراوانی دارد . می توانید نوزاد را با یا بدون روان کننده (روغن یا پودر) ماساژ دهید.

در نوجوانان هنگامی که فرآیند هضم غذا کامل شد، باید تمام بدن را به آرامی با روغن زیتون مالش دهید. هدف از این ماساژ این است که بدن را برای ورزش آماده کند زیرا مواد زائد پس از حل شدن در روغن براحتی تخلیه می شوند. پس از ورزش بدن به دو دلیل با دستان قدرتمند ماساژ داده می شود: 1. حذف مواد زائد از بافت های زیر جلدی. 2. برای ساختن بدنی قدرتمند و عضلانی. به گفته جالینوس (جالینوس)، دست ها باید طوری حرکت داده شوند که همزمان تمام بدن را بپوشانند تا مواد زائد حل شوند